MEB “Özel Yetenekliler Eğitimi Çalıştayı” Raporu

Millî Eğitim Bakanlığı’nın oluşturduğu “Güçlü Yarınlar İçin 2023 Eğitim Vizyonu” belgesinde yer alan “Özel Yetenekliler Eğitimi”ne ilişkin çalışma yapmak üzere  Çocuk Vakfı öncülüğünde  21-22 Ocak 2019 tarihinde Ankara’da bir çalıştay düzenlendi.

Alan uzmanı ve eğitimcilerin iki gün boyunca; beyin fırtınası yöntemini uyguladığı Özel Yetenekliler Eğitimi Çalıştayı’nda katılımcılar, söz konusu  belgede  yer alan Stratejik Amaçlara ve Hedeflere ulaşabilmek için öngördükleri eylemleri belirlediler…

İşte rapordan sonuç ve öneriler:

SONUÇ VE ÖNERİLER

“Genel Konular”a İlişkin Eylem Önerileri;
 Cumhurbaşkanlığı’na bağlı özerk yapıda iki başlık altında öneri;
o MEB Özel Yetenekliler Eğitim, Bilim ve Değerlendirme Kurulu’nun kurulması
(2023 Eğitim Vizyonu Belgesi’nde Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde kurulması
öngörülen bu kurul ağırlıklı olarak özerk yapıda kurulması önerilmiştir.)
o Türkiye Özel Yetenekliler Eğitimi ve Araştırma Merkezi-Enstitüsü’nün
kurulması
o Türkiye Yetenekleri Geliştirme Kurumu’nun kurulması
o MEB Özel Yeteneklileri Geliştirme ve Planlama Genel Müdürlüğü veya özel
statüde Daire Başkanlığı’nın kurulması (Çalıştayda bu Eylemle ilgili farklı
görüşler ileri sürülmüştür.)

“Tanılama”ya İlişkin Eylem Önerileri
 Rehberlik Araştırma Merkezlerinde özel yetenekli öğrencileri tanılama ve danışma
biriminin kurulması
 Bireysel ve bölgesel farklılıklara duyarlı alternatif tanılama yöntem ve araçlarının
kullanılması
 Potansiyel özel yetenekli öğrencilerin tanılanması için tanılamanın kapsamının
genişletilmesi
 Tanılamanın çocukların gelişimsel dönemleri dikkate alınarak yapılması
 Tanılamada bilimsel dayanaklı yöntem ve araçların kullanılması
 Tanılamada kullanılan araçların ve yöntemlerin çeşitlendirilmesi
 Ölçme, Değerlendirme ve Tanılama Merkezi-Enstitüsü’nün kurulması
 Özel yetenekli birey tanımının düzenlenmes
 Çocukların özel yeteneklerine ilişkin toplumsal farkındalığı artırmaya yönelik
programların, kampanya ve kamu spotlarının uygulanması
 Özel yetenekli öğrencilerin tanılanmasında bilimsel dayanaklı çoklu araçlarla
değerlendirme yöntemlerinin geliştirilmesi
 Özel yetenekli öğrencilerin tanılanmasında sürece dayalı yöntemlerin kullanılması

“Eğitime” İlişkin Eylem Önerileri;
 Bilim ve Sanat Merkezleri ile Üniversiteler arasında resmî iş birliği protokolünün
oluşturulması
 Üniversite kampüslerinde özel yetenekli öğrenciler için tam zamanlı özel eğitim
okullarının açılması
 Eğitim Fakültesi öğretmenlik programlarına “Özel yetenekli öğrencilerin eğitimi”
dersinin eklenmesi
 Özel yetenekli öğrencilerin örgün eğitimi erken tamamlamalarına yönelik yasal
düzenlemelerin yapılması
 Özel yetenekli öğrenciler için web tabanlı izleme ve değerlendirme sisteminin
kurulması
 Özel yetenekli öğrencilere yönelik yürütülen destek eğitim hizmetlerinin normal
sınıftaki eğitimleri ile koordinasyonunun güçlendirilmesi
 Ortaokul ve lisede ilgi ve yetenek odaklı seçmeli ders sayısının artırılması
 Özel yetenekli öğrenciler için yapılandırılmış tam gün eğitim veren özel eğitim
okullarının (ARGEM gibi) Türkiye genelinde yaygınlaştırılması
 Özel yetenekli öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun, farklılaştırılmış, yetenek odaklı
programlar uygulayan özel eğitim (özel yetenek) sınıflarının oluşturulması
 Özel yetenekli öğrencilerin akredite edilmiş programlardan (BİLSEM, TÜBİTAK
yarışmaları, patentler, ulusal veya uluslararası sergi/gösteri gibi) aldıkları ders ve
ödüllerin genel eğitim sistemi içinde değerlendirilmesi veya kredilendirilmesi
 Özel yetenekli öğrencilerin liseye ve üniversiteye geçişlerinde teşvik sisteminin
oluşturulması
 Bilim ve Sanat Merkezlerinin özel yetenekli öğrenciler için proje tabanlı girişimcilik ve
inovasyon merkezlerine dönüştürülmesi
 Okullarda özel yetenekli öğrencilerin eğitiminden sorumlu koordinatör öğretmenlerin
görevlendirilmesi
 Özel yetenekli öğrencilerin öğretmenlerine yönelik sertifika ve lisansüstü
programlarının yaygınlaştırılması
 Özel yetenekli öğrenciler için öğretmenlerin BEP hazırlama, uygulama ve
değerlendirme yeterliliklerinin artırılması
 Özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde öğretmenlerin mesleki ve alan yeterlik
standartlarının oluşturulması
 Özel yetenekli öğrencilerin öğretmenlerine yönelik Öğretmen El Kitabı’nın
hazırlanması
 Öğretmenlerin ve akademisyenlerin BİLSEM, destek eğitim odaları ve ARGEM gibi
özel yetenekli öğrencilere eğitim veren ortamlarda çalışmalarını teşvik edici
sistemlerin geliştirilmesi
 Özel yetenekli öğrencilerin eğitimi alanında bağımsız akreditasyon kurumunun
kurulması
 Özel yetenekli öğrencilerin eğitimi alanındaki farklı uygulamalara yönelik standartların
oluşturulması
 Özel yetenekli öğrencilerin ve özel yetenekli öğrencilere eğitim veren kurumların
patent başvurularının teşvik edilmesi
 Ana sınıfından lise kademesine kadar her sınıf ve ders bazında özel yetenekli
öğrencilerin zihinsel, akademik, sosyal, duygusal ve özel yetenek gelişim ihtiyaçlarını
karşılayan farklılaştırılmış öğretim (ders) programlarının geliştirilmesi
 Yaratıcılığı, inovasyonu ve girişimciliği destekleyen proje tabanlı öğretim
programlarının geliştirilmesi
 Güzel sanatlar ve spor alanında özel yetenekli öğrenciler için okul öncesi, ilkokul ve
ortaokul kademelerinde çeşitli dallarda güzel sanatlar ve spor programlarının
geliştirilmesi
 İki kere farklı özel yetenekli öğrencilerin eğitimine yönelik eğitim programlarının
geliştirilmesi
 Özel yetenekli öğrencilere yönelik mentorluk programlarının sunulması
 Özel yetenekli öğrencilere yönelik uluslararası akreditesi olan programların
kullanımının yaygınlaştırılması
 Özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde okul dışı öğrenme ortamlarının
yaygınlaştırılması
 Özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde “iyi uygulamalar”ın paylaşılabileceği elektronik
bir platformun oluşturulması

Çalıştay’da; Özel Yetenekliler Eğitimi Çalıştayı (Ek 1) belgesinde belirlenen çerçeve ile “2023
Eğitim Vizyonu” belgesinin Özel Yetenek Eğitimi bölümünde yer alan 3 ana Hedef ve 14
Eylem hakkında görüşler alınmış; çalıştayın bütün çıktılarını kapsayan Grupların 144 Eylem
Önerisi (Ek 2) ve Çalıştay Raporu’nda yer verilen 43 Eylemin Vizyon Belgesi’ndeki Hedef ve
Eylemlerle örtüştüğü tespit edilmiştir.

MEB Özel Yetenekliler Eğitimi Çalıştayı’nın 2 günlük süreci ve bütün çıktılarından şu sonuca
ulaşılmıştır: Türkiye’de özel yeteneklilerin eğitimi konusunda köklü bir atılım yapılması
gerekmektedir. Türkiye, zekâ ve yetenek eğitiminin önündeki engelleri kaldırmadıkça örgün
eğitimde ne köklü bir atılım yapılabilir ne de bu alanın kültürü yaygınlaştırabilir. Öncelikle her
yaştan zekâ ve yeteneğin gelişmesini sağlayacak bir eğitim felsefesine ihtiyaç vardır.

Özel yeteneklilerin eğitimiyle ilgili bütün bileşenleri harekete geçirmek amacıyla, başta yasal
düzenlemeler ve kurumsal yapılar olmak üzere; özgün tanılama araç ve gereçleri yanında
İleri Düzey Öğrenme ve Araştırma Ortamları’na; farklılaştırılmış-zenginleştirilmiş ders
programlarından eğitim modellerine; ölçme, izleme, denetleme ve akreditasyon işlevlerini
yerine getirecek bir sistemin bütüncül çerçevede yapılandırılması gerekmektedir.

Zekâ ve yetenek eğitimiyle ilgili bu talep yalnızca özel yetenekli çocukların nitelikli eğitim
almasıyla sınırlı olmayan, bütün çocukların kendilerini gerçekleştirebilecekleri eğitim için
adalet talebi olarak anlaşılmalıdır. Çünkü bu talep; eğitim sisteminin erken çocukluk
döneminden itibaren sadece üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin ihtiyaçları için değil, hiçbir
ayrım gözetmeksizin eğitim sisteminin nitelikli bir ekosisteme göre düzenlenmesi amacını da
içermektedir. (Daha geniş açıklama için Türkiye Yetenekleri Geliştirme Kurumu Yasa Taslağı
incelenebilir: www.cocukvakfi.org.tr / Özel Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi bölümü)

Çalıştay Raporu’nda yer alan Değerlerin, Ölçüt ve İlkelerin, önerilen Eylemlerin hayata
geçirilmesi ve uygulanması noktasında rehber olması amaçlanmıştır.
Yol Haritası için oluşturulan Değerler, Ölçüt ve İlkeler zekâ ve yeteneklerin gelişimi ile ilgili
kurum/kuruluşların düzenleyecekleri hizmetlerin tasarımı ve sunumu aşamalarında uymak
zorunda olduğu evrensel olarak benimsenmiş pedagojik değer, ölçüt ve ilkelerin ifadesidir.
Bu anlayış çerçevesinde oluşturulan ve aşağıda verilen ifadeler, ilgili kurum/kuruluşların
yaklaşımlarını ve hizmet süreçlerini şekillendiren rehber niteliğindedir:

A. YETENEKLERİN GELİŞTİRİLMESİNDE DEĞERLER
1. Bireysel farklılıklara saygı
2. İlgi alanlarına saygı
3. Bilimsel ve bireysel üretme özgürlüğü
4. Destek ve teşvik kültürü
5. Yetişme ve yeteneklerini geliştirme hakkı

B.YETENEKLERİN GELİŞTİRİLMESİNDE ÖLÇÜTLER
1. Özgünlük / Yaratıcı fikir
2. Nitelik (Malzeme, işleyiş, teknik beceri, bilgi derinliği)
3. Zorluk derecesi
4. Karmaşıklık derecesi
5. Fayda/Fonksiyon/Katma Değer
6. Estetik
7. Maliyet etkililiği
8. Etik / Paylaşım

C. YETENEKLERİN GELİŞTİRİLMESİNDE İLKELER
1. Adalet
2. Erken müdahale
3. Örgün ve hayat boyu öğrenme (yaygın eğitim) ile uyum
4. Proje temelli, yaparak yaşayarak, keşfederek öğrenme
5. Disiplinlerarası / Transdisipliner Çoklu modeller ve farklı uygulamalar
6. Kendi içinde sürdürebilirlik
7. Zenginlik ve çeşitlilik
8. Farklılaştırma
9. Esneklik ve dinamiklik
10.Zenginleştirme
11.Özgünlük
12.Gerçekçilik, pratiklik, uygulanabilirlik
13.Farklılığı değerlendiren ortam
14.Sosyal ve duygusal ihtiyaçlara duyarlılık
15.Toplumsal katılım/Gerçek aile katılımı/Bütünlük
16.Doğallık ve olandan esinlenme
17.Mentörlük ve model olma
18.İhtiyaçtan yola çıkma/farklı ihtiyaçlara tolerans
19.Düzenli olmayana tolerans
20.Bütün form ve nitelikler için teşvik ve cesaretlendirme
21.Sosyal ve psikolojik iyi olma hali

Zekâ ve Özel Yeteneklilerin Eğitimi konusunda Millî Eğitim Bakanlığı’nın ilk adımı
atabilmesi ve Yol Haritası sürecinde her Eylem için oluşturulacak kozaların önerilen
süre içinde tamamlanması temel amaç olmalıdır. On(10) Stratejik Amaç ve 41
Eylemden oluşan bu belgenin bir an önce Yol Haritasına dönüştürülmesi, Eylemlerle
ilgili Çalışma Gruplarının oluşturulması ve somut sonuçların alınması temenni edilir.

Not: Raporun tamamı için aşağıdaki linke tıklayınız.

Kaynak: http://www.cocukvakfi.org.tr/wp-content/uploads/2019/02/%C3%87ALI%C5%9ETAY-RAPORU.pdf