Üstün Zekalı ve Yetenekliler Eğitiminde 9 Ülke, 9 Eğitim Politikası*

Üstün zekalı ve yetenekli çocukların eğitiminde ülkemizde olduğu kadar diğer ülkelerde de önemli çalışmalar söz konusu. Vicdan Cevher Kılıç‘ın çalışması bize bu konuda diğer ülkeler hakkında bilgi ve fikir veriyor. İşte 9 farklı ülkede 9 farkı üstün yetenekliler eğitim politikası:

İngiltere

İngiltere’de üstün yetenekli çocukların eğitimi 1944’te başlamıştır. Günümüzde ise üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere İngiltere’nin yaklaşımı eğitim sistemi içerisinde bütünleyicidir. Örneğin her okul her öğrencinin farklılığını tanımlamalı ve her öğrencinin ihtiyacına göre bir müfredat hazırlamalıdır. Okulun uygun plan hazırlamasının bir yolu öğrencileri yeteneklerine göre gruplamaktan geçmektedir. Her öğretmen bu bütüncül öğretim sisteminde hem bir öğretmen hem de üstün zekâlı öğretmenidir ve kimin üstün zekâlı olduğunu belirlemeye yetkisi vardır (Reid ve Boettger, 2015: 159). İngiltere’de üstün zekâlı ve yetenekli çocukların gidebileceği özel bir okul bulunmamaktadır ama üstün yetenekli çocukların gidebileceği kilise korosu, müzik, bale, tiyatro sanatı okulu gibi okullar vardır. İngiltere’deki bütün okullardaki eğitim öğrenci yeteneklerine göre farklılaştırılmış eğitime dayanır (Vainar, Gali ve Shaknina, 2016:591).

Almanya

Ülkede üstün yetenekli öğrenciler için hem kaynaştırıcı bütünleştirici eğitim hem de özel sınıf uygulaması vardır. Almanya’da üstün zekâlı ve yetenekli çocuklara yönelik tercih edilen yaklaşım bireyselleştirmedir. Thuringia Anayasası’nda üstün zekâlı çocuklara bireysel destek sağlanması şart koşulmaktadır. Thuringia’da üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitimini düzenleyen en önemli belge Thuringia okul kanunudur (Temel Değerlendirme Çalışması, 2015).

İsviçre

İsviçre’de 26 kantonun hepsi 2000 yılından beri üstün zekâlıların tanımlanması ve desteklenmesi hususunda kendi politikalarını uygulamaktadır (Grossenbacher,2007, s. 37’den aktaran Mueller-Oppliger 2014: 94). 2009 yılında beş yıllık bir pilot çalışma olarak ortaokul ikinci kademe öğrencilerine yönelik hükümet girişimiyle gerçekleştirilen üstün yetenekli bireylerin eğitimi programı, İsviçre’nin üstün yetenek bireylerin eğitimine yönelik attığı ilk adım sayılabilir. Bu çalışmada matematik, doğa bilimleri, sosyal bilimler ve beşeri bilimler alanlarının birinde üstün yetenek gösteren öğrencilerin eğitimine yönelik 20 program yer almaktaydı. Ancak coğrafik şartlardan ötürü her üstün yetenekli bireyin bu programa ulaşamaması nedeniyle projenin ülke çapında istenilen başarıya ulaşamadığı görülmüştür (Friel, 2015: 2,3).

Finlandiya

Genel eğitim politikasında başarılı olan Finlandiya üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi konusunda yetersiz kaldığı gerekçesi ile eleştirilmektedir. Finlandiya’da ulusal anlamada özel eğitim önemli ölçüde desteklenmekte fakat bu özel eğitimin içerisine üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi girmemektedir. Kamusal eğitim sistemi içerisinde üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi iyi bir şekilde anlaşılamamıştır ve desteklenmemektedir. Zekâ seviyesi 12 yaşında birinin zekâ seviyesinde olan 8 yaşındaki bir çocuğun, yine 8 yaşındaki akranlarıyla birlikte aynı dersi görmesi haksızlık olarak nitelendirilmektedir. Ülkede ne ders müfredatı ne de toplumun üstün ve özel yeteneklilerle ilgili bakış açısı onların eğitim ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Öğretmenler geleneksel sınıf ortamlarında, üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitiminde nasıl bir destekleme ve ayırt etme yapılacağını bilmezler. (Tirri veKuusisto, 2013).

İsrail

İsrail’in üstün zekâlılar eğitimde yaklaşık 50 yıllık bir geçmişi vardır. İsrail üstün zekalı ve yetenekli bireylerin eğitimine son derece önem vermektedir (Hızlı 2013:53). İsrail’in 1988 tarihli Özel Eğitim Kanununda devlet üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere özel eğitim vermekle sorumlu tutulmaktadır. İsrail bu kanun kapsamında çocukların özel ihtiyaçlarını (çevreye uyum sağlayamayan öğrencilerin yeteneklerinin geliştirilmesi, bilgi, eğitim ve yaşam becerilerinin kazandırılması) karşılamak için öğrenim ücretinin devlet tarafından karşılandığı özel eğitim ortamı sunmaktadır (Gumpel, 1996; Meadan ve Gumpel, 2002: 16). Üstün zekâlılar için olan bütün programlar 1970’lerde sadece bu amaç için Milli Eğitim Bakanlığı altında kurulmuş bölüm tarafından koordine ve finanse edilmektedir. İsrail’de üstün zekâlıların eğitimi için üç temel program vardır. Programlar okul öncesinden başlayarak bütün yaş gruplarını içermektedir. Bunlar: Okuldan sonra ek faaliyetler, haftalık zenginleştirme programları ve özel donanımlı okullarda özel sınıflardır. İsrail’de ülke çapında yapılan tanımlama aşamasından sonra nüfusun %1-2’lik dilimine giren çocuklar özel donanımlı okullarda özel sınıflarda eğitim görmeye başlarlar.

Kudüs’te OFEK ismi ile bilinen çok özel bir dâhiler okulu vardır. Kudüs’te ki bu dâhiler okulunda seçilmiş profesörler ders vermektedir. Bu okullarda öğrenciler ufuklarının sınırsız derecede açılımı ile not tutmadan, zekâ ve mantık jimnastiği yaparak ve yaşayarak öğrenmektedir. Genetik ve teknolojiye de bu okullarda çok önem verilmektedir.

Güney Kore

Güney Kore’de Üstün Zekâlı ve Yetenekliler Eğitiminin Teşvik Yasası (GTEPA)(2000) ve Üstün Zekâlı ve Yetenekliler Eğitiminin Teşvikinin İcra Kararı (GTEPED) (2002) yürürlüğe girmiştir. Bu sayede Güney Kore üstün yetenekli ve zekâlıların eğitimleri uygulamalarında tam teşekküllü bir yasal sisteme sahip olmuştur. Yasal düzenlemeler ile birlikte resmi “üstün zekâ” ve “üstün zekâlıların eğitimi” tanımları geliştirilmiştir. Buna bağlı olarak üstün yeteneklilerin eğitiminin önemi ön plana çıkmıştır.

Güney Kore Hükümeti üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi için çeşitli bakanlıkların ortak çabaları ile yasal zemini sağlam kapsamlı bir plan hazırlamıştır. Üstün yetenekliler için okul, sınıf, merkez ve bölümler gibi yeni tip eğitim kurumları ve idari sistem geliştirilmiştir. Güney Kore’de üstün yeteneklilerin eğitimi 2000’lerden sonra farklı bir döneme girmiştir (Jaeboon Lee, Byoungjik Kang&Deoknan Lee, 2016: 14).

Amerika Birleşik Devletleri

Amerika’da her okul, değişik eğitim modellerini uygular ancak hangi eğitim modelini uygularsa uygulasın öncelikle üstün zekâlı ve yetenekli öğrencileri doğru tanılar ve bu öğrencileri ileri akademik yerleştirme programlarına yerleştirir, özel gereksinimlerine uygun eğitim imkânlarını sunar. Amerika’da üstünlerin eğitim ve öğretimlerine ilişkin uygulamalardan bazılarını: Hızlandırma, Ayrı Sınıflar, Zenginleştirme, Ayrılma, Ev Eğitimi, Yaz Okulu, Hobi, vb. gibi birkaç grupta incelemek mümkündür. Amerika’daki “hızlandırma ve zenginleştirme, yetenek gruplarını ayırma” başlığı altında sıralanabilecek uygulamalar şöyle özetlenebilir:

1.Anaokuluna ya da ilkokula erken başlama,

2.Sınıf atlama,

3.Sınıf atlamayıp bazı dersleri üst sınıflardan alma,

4.Orta öğretime erken başlama,

5.Yalnızca sınavına girerek bir dersten kredi alma,

6.Lisede iken yükseköğretim programlarına katılma,

7.Yükseköğretimde uzaktan öğretim programlarına katılma,

8.Üniversiteye erken başlama

Amerika’da eğitimden bölgesel yönetimler sorumludur bu sebeple bölgeden bölgeye değişebilen eğitim uygulaması içinde yatılı üstün yetenekliler okulu, Internatioal Baccalaureate IB (UluslararsıBakalorya), Study of Mathematically Precocious Youth and Talent Search SMPY (Matematikte Üstün Yetenekli Gençlerin İncelenmesi ve Yetenek Havuzu Oluşturma Projesi) gibi seçenekler de yer almaktadır. Amerika’da üstün yetenekliler için Lousiana, Indiana, Ilinois, Texas, Güney ve Kuzey Carolina’da okullar kurulmuştur. Bu okullar üniversite kampüslerindedir. Ayrıca New York’ta dâhi çocukların rahat bir atmosfer içinde eğitim gördüğü “Dalton Okulu” bulunmaktadır. Amerika’da en etkili zenginleştirme yollarından birisi de mentorlardır. Mentorlar okul ya da aile tarafından seçilmektedir. Mentorlar öğrencilerin kişilik gelişimine, çalışma disiplinine ve uygun alışkanlıklar geliştirmelerine katkıda bulunabilmektedir (Oya, 2005: 3).

Kanada

Kanada’da üstün yeteneklilerle ilgili uygulamalar bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Bazı eyaletlerde üstün yetenekli öğrenciler için herhangi bir yasa bulunmazken, Alberta ve Ontario gibi bölgelerde özel eğitim hizmetleri için bir yasa mevcuttur. Kanada’nın 5 eyaleti üstün zekâlıların eğitimini desteklediğine dair bir belge yayınlamıştır. Bu destekleme hızlandırma eğitimini de içermektedir. Bazı eyaletler ise Nova Scotia, New Brunswick ve British Columbia’da üstün zekâlıların eğitimi konusunda benzer bilgiler önermiştir ancak bu bilgiler daha az kapsamlı ve daha az detaylıdır (Kanevsky ve Clelland, 2013: 254). Eyalet bütçesinden üstün yetenekliler eğitimine ciddi mali kaynaklar ayrılmaktadır. Buna karşın üstün yeteneklilerin eğitiminde; ulaşım, okul denetlemeleri, özel programlar ve diğer hizmetler için masrafları “yerel eğitim müdürlükleri” tarafından sağlanmaktadır (TBMM, Üstün Yetenekli Çocukların Keşfi…, 2012:300).

Yeni Zelanda

2003 yılında özel gereksinimli çocuklara destek ve hizmet verilmesi ile ilgili yasa yürürlüğe girmiştir.2004’te Eğitim Bakanlığı üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin nasıl tanımlanması ve desteklenmesi gerektiği konusunda bir araştırmanın bulgularını yayınlamıştır (Riley, Bevan-Brown, Bicknell, Carroll-Lind, and Kearney,2004)

Bu raporun sonuçlarına göre; üstün zekâlı ve yetenekli çocuklara ayrılacak eğitimin ihtiyaçları doğrultusunda olması gerektiği konusundaki farkındalığın arttırılması ve üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin geliştirilmesi için gerekli adımların atılması hususunda sonuçlar çıkarılmıştır (Ministry of Education, 2012: 12). Okullar, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla süreç içinde; farklılaştırma, zenginleştirme, hızlandırma, okul içinde özel programlar veya sınıf programı, küme gruplandırması, kaynakların değerlendirildiği farklı uygulamalar ve öğretim programı modeli gibi uygulamalara yer vermektedir.

Kaynak: Vicdan Cevher Kılıç / Süleyman Demirel Üniversitesi *

https://www.academia.edu/37187162/%C3%9CST%C3%9CN_ZEK%C3%82LI_VE_YETENEKL%C4%B0_%C3%87OCUKLARIN_E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M%C4%B0NDE_%C3%9CLKE_POL%C4%B0T%C4%B0KALARI_VE_E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M_UYGULAMALARI?email_work_card=thumbnail